Thuế là gì? Đặc điểm, vai trò của thuế? Phân loại thuế

Thuế thường được coi là một khoản tiền mà không nhiều người hiểu rõ về nó. Vậy thuế là gì, nó có những đặc điểm và vai trò gì? Hãy cùng Lumiereriversidevn.com tìm hiểu một số thông tin cơ bản về thuế trong bài viết này.

Thuế là gì?

Hiện tại, vẫn chưa có một định nghĩa thuế được thống nhất trên toàn cầu. Định nghĩa về thuế thường phụ thuộc vào các quan điểm khác nhau từ các nhà kinh tế.

Tuy nhiên, thuế có thể được định nghĩa cơ bản là một khoản tiền phải đóng góp từ pháp nhân hoặc cá nhân cho Nhà nước, theo các quy định của pháp luật với thời hạn và mức độ khác nhau. Tiền thuế này được sử dụng để chi tiêu và quản lý ngân sách, phục vụ cho lợi ích chung của cộng đồng và quốc gia.

Thuế còn được mô tả như một loại khoản phí tài chính bắt buộc hoặc các khoản thu khác áp dụng cho người nộp thuế, mà họ phải thanh toán cho tổ chức chính phủ nhằm cung cấp nguồn tài trợ cho các ngân sách công khác nhau.

Thuế đã được sử dụng từ khoảng năm 3000-2900 TCN, được ghi nhận lần đầu tiên trong Ai Cập cổ đại. Việc trốn thuế hoặc không thanh toán sẽ chịu hình phạt theo quy định của pháp luật.

Đặc điểm, vai trò của thuế

Thuế đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp nguồn thu cho ngân sách nhà nước, đó là một phần không thể thiếu của đời sống xã hội.

Thu thuế để tạo nguồn thu cho ngân sách nhà nước là một trụ cột quan trọng trong xã hội. Sức mạnh của nền kinh tế càng lớn, khoản thuế thu được càng cao. Điều này đồng nghĩa rằng hoạt động của nhà nước sẽ không thể duy trì nếu thiếu nguồn thu từ thuế.

Ngoài ra, thuế còn là một công cụ quan trọng để thực hiện các mục tiêu kinh tế vĩ mô. Chúng hỗ trợ trong việc kiểm soát và khuyến khích sự phát triển của sản xuất, mở rộng lưu thông, và có ảnh hưởng tích cực trong việc điều chỉnh các mất cân đối lớn trong nền kinh tế của quốc gia. Việc thu thuế cũng cung cấp nguồn lực cho Nhà nước xây dựng cơ sở hạ tầng, tạo điều kiện sống tốt hơn cho người dân.

Hỗ trợ giảm thiểu bất bình đẳng và đảm bảo công bằng xã hội: Thuế có vai trò điều tiết sự chênh lệch thu nhập giữa các tầng lớp xã hội. Nhà nước sử dụng thuế để cung cấp các dịch vụ công cộng hoặc trợ cấp, giúp cân đối chia sẻ nguồn lực. Theo quy định của pháp luật, người có thu nhập cao thường phải chịu nhiều loại thuế hơn so với những người thu nhập thấp.

Đặc điểm của thuế

Thuế là khoản tiền mà cá nhân và tổ chức phải bắt buộc nộp vào ngân sách của Nhà nước. Đây là điều quan trọng nhất về thuế. Dù muốn hay không, khi đủ điều kiện theo quy định pháp luật, họ phải đóng góp cho Ngân sách Nhà nước.

Thuế thường không được hoàn trả trực tiếp, và không có sự đối giá rõ ràng. Bất kể đã nhận được lợi ích từ việc đóng thuế hay chưa, các đối tượng nộp thuế vẫn phải thực hiện nghĩa vụ này. Tiền thuế thường không được trả lại trực tiếp cho các đối tượng nộp, mà sẽ được sử dụng cho các mục đích công cộng như xây dựng bệnh viện, trường học, hay cải thiện hạ tầng.

Thuế đóng vai trò quan trọng trong việc tượng trưng cho quyền lực của Nhà nước. Khi thuế được thiết lập, nó thể hiện sự ra đời và hoạt động của Nhà nước. Đây là nguồn tài chính cần thiết để duy trì và thực hiện các chức năng quan trọng của Nhà nước. Đến 90% nguồn thu ngân sách Nhà nước thường đến từ thuế, vì vậy việc quản lý và thu thuế hiệu quả đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng nguồn ngân sách quốc gia.

Phân loại thuế

Có nhiều loại thuế được phân loại dựa trên nhiều tiêu chí khác nhau để thuận tiện trong quản lý. Các loại thuế thường được phân loại theo ba hình thức chính là:

Phân loại thuế theo tính chất hành chính:

Thuế địa phương: Nộp vào ngân sách chính quyền địa phương
Thuế Nhà nước: Nộp vào ngân sách trung ương

Phân loại theo hình thức thu:

Thuế trực thu: Đây là loại thuế trực tiếp thu từ thu nhập, như thuế thu nhập cá nhân, thuế thu nhập doanh nghiệp hoặc thuế chuyển quyền sở hữu đất.
Thuế gián thu: Đây là loại thuế được các nhà sản xuất, thương nhân hoặc người cung cấp dịch vụ nộp cho Nhà nước bằng cách tính vào giá bán sản phẩm hoặc dịch vụ cho người tiêu dùng, bao gồm thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế giá trị gia tăng và thuế xuất nhập khẩu.

Phân loại thuế theo tính chất kinh tế:

Theo yếu tố và tác nhân kinh tế chịu thuế: Thuế có thể áp dụng vào nhiều lĩnh vực kinh tế và đối tượng khác nhau như thuế xuất nhập khẩu, thuế môn bài, thuế thu nhập cá nhân, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế tài nguyên, thuế đất, thuế sản phẩm, thuế hộ gia đình và các loại phí khác.

Theo yếu tố kinh tế bị đánh thuế: Có thể phân loại thuế theo các yếu tố kinh tế bị ảnh hưởng, bao gồm thuế tài sản tiêu dùng, thuế doanh nghiệp, thuế thu nhập và thuế tài sản.

Theo lĩnh vực: Thuế cũng được phân loại dựa trên các lĩnh vực kinh tế cụ thể bị áp thuế, ví dụ như thuế tiết kiệm, thuế bảo hiểm hay thuế bất động sản.

Một số loại thuế phổ biến nhất hiện nay

Thuế thu nhập cá nhân: Đây là loại thuế trực tiếp, áp dụng cho cá nhân có thu nhập vượt quá mức miễn thuế theo quy định của pháp luật. Đối tượng chịu thuế bao gồm: người dân Việt Nam cư trú trong lãnh thổ Việt Nam, người Việt Nam đang sinh sống ở nước ngoài và các cá nhân khác có thu nhập từ Việt Nam.

Thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN): Đây là loại thuế trực thu, áp dụng dựa trên tổng thu nhập của doanh nghiệp.

Thuế xuất nhập khẩu: Loại thuế này là trực thu, được áp dụng cho cả tổ chức và cá nhân, phụ thuộc vào giá trị của hàng hóa khi xuất nhập khẩu.

Thuế giá trị gia tăng (GTGT hoặc VAT): Đây là thuế được tính dựa trên sự tăng thêm hoặc chênh lệch trong giá trị của hàng hóa hoặc dịch vụ từ quá trình sản xuất, lưu thông đến người tiêu dùng. Có hai cách khai báo thuế VAT: trực tiếp và khấu trừ.

Thuế tiêu thụ đặc biệt: Đây là loại thuế áp dụng cho các doanh nghiệp hoạt động kinh doanh và phải chịu thuế theo quy định pháp luật. Thuế này nhằm điều tiết nguồn cung của các sản phẩm hoặc dịch vụ không mang lại lợi ích cho người tiêu dùng.

Thuế tài nguyên: Đây là khoản thuế thu được từ việc khai thác tài nguyên, được tính dựa trên thuế suất, giá trị hoặc theo lượng tài nguyên được khai thác.

Thuế sử dụng đất: Loại thuế này áp dụng khi chủ thể sử dụng đất theo sự phân bổ từ Nhà nước. Chủ thể sử dụng đất có trách nhiệm nộp tiền thuế đất tùy theo diện tích và mục đích sử dụng đất được cấp.

Thuế bảo vệ môi trường: Đây là loại thuế gián thu được thu từ các hàng hóa hoặc sản phẩm gây ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường. Ngân sách nhà nước sử dụng khoản thuế này để điều tiết các hoạt động có tác động xấu tới môi trường và kiểm soát ô nhiễm môi trường.

Lệ phí trước bạ: Loại lệ phí này áp dụng trong việc đăng ký quyền sở hữu, chuyển nhượng hoặc sang tên xe cộ, đất đai, hoặc các tài sản khác. Mức thu của loại lệ phí này được tính dựa trên giá trị của tài sản theo quy định.

Tổng quan, thuế là một khoản thu bắt buộc đối với cá nhân và tổ chức, là nghĩa vụ cần thực hiện đối với Nhà nước. Mọi loại thuế đều đóng vai trò quan trọng đối với ngân sách Nhà nước. Hy vọng thông tin trong bài viết Lumiereriversidevn.com đã giúp bạn hiểu rõ hơn về khái niệm thuế cũng như đặc điểm và một số loại thuế phổ biến.

Tìm hiểu thêm: