Văn hóa là gì? Đặc điểm của văn hóa

Ngày nay, việc bảo tồn và gìn giữ các giá trị văn hóa đang được các quốc gia đánh giá cao. Vậy, văn hóa là gì? Vai trò và đặc điểm của văn hóa là như thế nào trong cuộc sống hiện đại?

Văn hóa là gì?

Là một khái niệm đa chiều, văn hóa có thể được hiểu qua nhiều góc độ khác nhau. Trong lĩnh vực kinh doanh tại Việt Nam, việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp đã gây ra nhiều quan điểm khác nhau. Dưới đây là một số cách giải thích về định nghĩa văn hóa:

Theo UNESCO, văn hóa là sự sống động của các hoạt động và sáng tạo trong quá khứ và hiện tại. Những sáng tạo này đã hình thành các truyền thống, giá trị và thị hiếu qua nhiều thế hệ, đặc trưng cho mỗi dân tộc.

Wiki định nghĩa văn hóa như là mọi sản phẩm của con người, bao gồm cả khía cạnh vật thể như quần áo, nhà cửa, phương tiện cũng như những khía cạnh phi vật thể như tư tưởng, ngôn ngữ và giá trị trong xã hội.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã mô tả văn hóa như là tất cả những sáng tạo và phát minh được tạo ra vì mục đích sống sót và phát triển cuộc sống, bao gồm đạo đức, ngôn ngữ, chữ viết, khoa học, pháp luật, văn học, tôn giáo, nghệ thuật cũng như các khía cạnh cơ bản như ăn uống, trang phục, và cách sống…

Trong Đại từ điển Tiếng Việt của Trung tâm Ngôn ngữ và Văn hóa Việt Nam – Bộ Giáo dục và Đào tạo năm 1998, văn hóa được định nghĩa như những giá trị vật chất và tinh thần được con người tạo ra trong quá trình lịch sử.

Do đó, văn hóa không chỉ giới hạn ở một khía cạnh cụ thể mà bao gồm mọi diện mạo của cuộc sống như tư tưởng, ngôn ngữ, tôn giáo, di sản lịch sử, cảnh đẹp nổi tiếng… Tất cả những yếu tố này mang lại giá trị tinh thần phục vụ lợi ích và nhu cầu của cộng đồng.

Đặc điểm của văn hóa

Văn hóa có những đặc điểm sau đây:

Tính hệ thống

Một trong những đặc điểm cơ bản của văn hóa là tính hệ thống, do văn hóa không chỉ là sự tích luỹ từng sự kiện một mà còn là một mạng lưới liên kết theo chuỗi thời gian, kết nối liên tục qua các giai đoạn lịch sử, chặt chẽ với sự phát triển của quốc gia và dân tộc.

Tính lịch sử

Văn hóa không chỉ là khái niệm mà còn là kết quả của sự sáng tạo lâu dài của con người, được hình thành và phát triển theo quá trình dài của lịch sử, phản ánh bề dày về tinh thần và sự tiến bộ của nhân loại.

Tính giá trị

Văn hóa không chỉ mang giá trị ở nhiều khía cạnh khác nhau mà còn có thể tồn tại lâu dài hoặc chỉ mang tính chất tạm thời. Tuy nhiên, ở cơ bản, văn hóa đem đến những ý nghĩa thiết thực và thường là tiêu chuẩn đánh giá con người trong xã hội.

Tính nhân sinh

Văn hóa, là một hiện tượng xã hội, mang tính nhân tạo, được tạo ra bởi con người và không tự nhiên như các giá trị tự nhiên khác. Do đó, văn hóa thường phản ánh cả vật chất và tinh thần của con người.

Đặc biệt, văn hóa tạo nên một sợi liên kết đặc biệt giữa con người và con người, giữa các vật thể, hoặc giữa con người và vật thể. Điều này thể hiện ý nghĩa nhân sinh sâu sắc nhất của văn hóa.

Vai trò của văn hóa

Văn hóa đóng vai trò quan trọng và có sức ảnh hưởng lớn đối với nhiều khía cạnh của xã hội. Vai trò của văn hóa có thể được thể hiện qua các khía cạnh sau:

Trước hết, văn hóa là nền tảng để thiết lập và củng cố các giá trị cốt lõi của một quốc gia, một dân tộc. Những giá trị này thường được đề cập và quy định trong các văn kiện như hiến pháp, các nguyên tắc đảng phái, pháp luật, và chiến lược phát triển quốc gia.

Văn hóa còn định hình các giá trị xã hội, nền đạo đức xã hội và quy tắc pháp luật, góp phần xây dựng sức mạnh mềm trong quá trình phát triển.

Ngoài ra, văn hóa cũng đóng vai trò quan trọng trong việc xác định các giá trị của thể chế kinh tế và đạo đức kinh doanh, hỗ trợ sự phát triển hiệu quả, bền vững và cân bằng, không chỉ về kinh tế mà còn về môi trường và xã hội.

Văn hóa không chỉ là nền tảng để xây dựng hệ giá trị phát triển, mà còn là cơ sở cho cách thức hoạt động của từng tập thể trong xã hội, tạo động lực nội tại thúc đẩy sự phát triển bền vững của cả tập thể và toàn bộ xã hội. Đây là một hệ thống mở rộng áp dụng cho mọi lĩnh vực cuộc sống.

Văn hóa không chỉ tạo ra cơ sở cho việc xác định hệ giá trị hợp tác và tích hợp quốc tế dựa trên nguyên tắc ưu tiên lợi ích của cộng đồng quốc gia, mà còn đóng vai trò là nền tảng để xây dựng cơ chế liên kết và điều tiết sự phát triển. Nó kết nối các giá trị giữa các tập thể và trong toàn bộ xã hội, hạn chế những ảnh hưởng tiêu cực trong quá trình phát triển.

Một số khái niệm liên quan đến văn hóa

Ngoài việc hiểu về bản chất của văn hóa, một số khái niệm liên quan cũng vô cùng quan trọng để tìm hiểu.

Văn hóa Việt Nam

Văn hóa Việt Nam là tổng hòa của các giá trị vật chất và tinh thần được tạo ra qua quá trình sống và lao động của người Việt, phản ánh lịch sử và bản sắc dân tộc.

Có một số ví dụ tiêu biểu về văn hóa Việt Nam như:

Văn hóa Văn Lang Âu Lạc: Đây là giai đoạn trong lịch sử văn hóa Việt Nam với những tập quán như nhuộm răng đen, kiến trúc nhà sàn, thói quen sử dụng trầu, đồ trang sức, nam giới đóng khố và phụ nữ mặc áo và váy…
Áo dài Việt Nam: Được coi là trang phục truyền thống của người Việt, áo dài không chỉ thể hiện vẻ đẹp mà còn phản ánh vị thế, tính cách của người phụ nữ Việt Nam trong xã hội. Lịch sử hình thành và phát triển của áo dài đã kéo dài qua nhiều thế hệ, thể hiện sự dịu dàng, tinh tế và thanh lịch.

Văn hóa xã hội

Văn hóa xã hội đề cập đến mặt văn hóa trong lĩnh vực xã hội. Ở Việt Nam, văn hóa xã hội chủ nghĩa hình thành và phát triển theo chế độ xã hội chủ nghĩa. Nền văn hóa này có những đặc điểm cụ thể:

Tính chất: Sâu sắc trong bản sắc dân tộc, lan tỏa rộng khắp trong cộng đồng.
Tư tưởng: Vai trò tiên phong của giai cấp công nhân, đóng vai trò chủ đạo và quyết định trong việc xây dựng một xã hội độc lập, dân chủ, công bằng và văn minh.
Cách thức: Quyết định của Đảng và Nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc điều hành và kiểm soát các hoạt động văn hóa và xã hội. Đồng thời, việc kế thừa và sáng tạo giá trị văn hóa dân tộc được lựa chọn, áp dụng tùy thuộc vào điều kiện cụ thể của đất nước.

Văn hóa doanh nghiệp

Văn hóa doanh nghiệp là một khái niệm phổ biến và quan trọng liên quan đến đời sống tinh thần của mọi công ty. Mỗi doanh nghiệp sẽ phát triển nên một văn hóa riêng, phản ánh hướng và chiến lược của họ.

Thường, văn hóa doanh nghiệp được xác định thông qua các quy định công ty, khẩu hiệu, cũng như những giá trị cốt lõi mà công ty đặt ra.

Tương tự như văn hóa tổng quát, văn hóa doanh nghiệp có thể biến đổi theo thời gian và dựa vào quyết định của lãnh đạo để thích nghi với sự phát triển của công ty.

Bài viết trên đã giải thích về khái niệm văn hóa và nhấn mạnh đặc điểm cũng như vai trò của nó. Mong rằng thông tin này sẽ hỗ trợ bạn trong việc hiểu rõ hơn về vấn đề văn hóa.

Tìm hiểu thêm: